10 مرداد | آغاز جنگ جهانی اول

در چنین روزی مصادف با ژوئن 1914 با ترور آرشیدوک فرانتس، ولیعهد امپراتوری اتریش توسط یک جوان 18ساله صرب جنگ جهانی اول آغاز و منجر به کشته شدن حدود 10 میلیون نفر شد.
 

11 مرداد| 30 ذی القعده 1440شهادت امام جواد (ع)

محمد بن علی بن موسی مشهور به امام جواد و محمدِ تقی، امام نهم، جوان ترین امام شیعیان به هنگام شهادت پس از 17 سال امامت در 25 سالگی به دستور معتصم عباسی مسموم شد و به شهادت رسید.

محمد بن عیسی می گوید: نزد ابی عَبّاد بودم که دیدم نامه ای را رونوشت می کند. پرسیدم این نامه کیست؟ گفت: این نامه امام رضا (ع) به فرزندش جواد (ع) است. در آن نوشته شده بود:به نام خداوند بخشنده مهربان ، خداوند به تو عمر طولانی عنایت فرماید و تو را از دست دشمنانت مصون دارد. ای فرزندم پدرت فدایت شود. اموال من از آنِ توست من برای تو اندوهبار و دلخسته‌ام تو هم برای حفظ حیثیت و جان و مال خودت از شرور دشمن ، هر کس از چپ و راست تو آمد او را به صله و جایزه خوشحال ساز ، دوستان و موالی و بستگان و فرزندان امام موسی و جعفر را برای قرابت آن دو بزرگوار به مال فراوان، صله رحم کن و ازدواج نما. خداوند در قرآن می‌فرماید:  هر کس به زن و فرزند و کسان خود وسعت بدهد خداوند به او وسعت و نعمت عنایت فرماید و هر کس از رزق و روزی خود که خداوند به او عنایت فرموده انفاق کند ، خداوند بر وسعت و نعمت و رزق او می‌افزاید. ... ای فرزندم پدرت فدایت گردد این پدر تست که دل به چیزی نبست ، تو هم چنان باش.

مکاتیب الأئمه، ج‏5، ص 258

در آیه  6سوره حجرات می خوانیم:

یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِن جَآءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبِإٍ فَتَبَیَّنُواْ أَن تُصِیبُواْ قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُواْ عَلَى‏ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ‏.

«اگر فاسقى براى شما خبرى مهم آورد تحقیق کنید، مبادا (از روى زودباورى و شتاب‏زدگى تصمیم بگیرید) ناآگاهانه به گروهى آسیب رسانید، سپس از کرده‏ خود پشیمان شوید».
حجت الاسلام قرائتی در تفسیر این آیه، این پیام‌ها را مطرح می‌کند:
* مومنان باید اهل تحقیق باشند نه زودباور و سطحی نگر.* زمینه فتنه دو چیز است: تلاش فاسق، زودباورى مؤمن. * افراد فاسق، در صدد ترویج اخبار دروغ و نوعى شایعه پراکنى هستند. * جامعه اسلامى، در معرض تهاجم خبرى است و مردم باید هوشیار باشند.*  عمل به دستورات الهى، مانع پشیمانى است. تحقیق کنیم تا مبادا پشیمان شویم.
برگرفته از تفسیر نور

کلید اگر کج باشد قفل را باز نمی کند. دروغ هم مثل کلیدِ کج است؛ هیچ گاه نمی تواند قفل ها و گره های زندگی را باز کند. حرف باید راست باشد تا گره گشا بوده و به هدف بنشیند. البته نکته ای هست؛ تیر وقتی در کمان جای می گیرد همان اول، پیش نمی رود بلکه اول آن را با فشار تمام به عقب می کشند و آن گاه پرشتاب به جلو خواهد رفت.
حال، کسی هم که در زندگی صداقت و راستی پیشه می کند برخلاف انتظار عقب کشیده می شود و حتی ممکن است دیگران از او جلو بزنند، اما خیلی طول نمی کشد که پرش کرده و راه صدساله را یک شبه طی می کند.
پس اگر با گفتن حرف راست اوضاع عوض شد و دیدی الان است که عقب بیفتی، نترس که این خود علامت نجات است. به همین دلیل امامان بزرگوار فرموده اند: «راست بگو هرچند به هلاکت تو بینجامد».
سلوک باران، حجت الاسلام رنجبر

مارال دختر جوانی از عشایر کرد خراسان به شهر سبزوار می آید تا پدرش عبدوس و نامزدش دلاور را که به جرم شرکت در قتل زندانی هستند ملاقات کند. مارال و مادرش در طول یک سالی که این دو زندانی بوده اند، بر اثر خشکسالی زندگی دشواری را گذرانده اند. مادر بر اثر یک بیماری سخت می میرد و مارال که تنها مانده است تصمیم می گیرد پیش عمه اش بلقیس برود. خانواده کلمیشی مثل بیشتر ایلیاتی های آن سامان بین منطقه کلیدر و قلعه ها و کلاته های پراکنده آن نواحی بر حسب فصل در رفت و آمدند. مارال در خانواده عمه بلقیس به خوبی پذیرفته می شود... با فرارسیدن پاییز، خانواده کلمیشی به قشلاق می‌روند. بر اثر مرگ و میر احشام و تنگدستی، گل‌محمد و بیگ ‌محمد (برادر کوچک تر) ناچار به هیزم‌کشی می‌روند. مارال که خود را در آن موقعیت سربار خانواده می‌بیند، پیشنهاد می‌دهد که گل‌محمد را در این کار کمک کند. گل‌محمد که از اولین دیدار به مارال دل‌بسته است، با آن که زنی به نام زیور دارد، مارال را به زنی می‌گیرد و وارد ماجراهایی می شود که قهرمان آن گل محمد است.
رمان ده جلدی و زیبای کلیدر، بزرگ ترین رمان اجتماعی ادبیات معاصر ایران از مشروطیت تا امروز است. دولت آبادی کلیدر را بر اساس شناخت خویش از فرهنگ، جامعه شناسی و روان شناسی مردم ایران و به ویژه ساخت سنتی و روستایی آن نوشته است.
تلخیص : ژاله فتحیان

چشمه گیلاس، در فاصله‌‌ حدود ۵۰ کیلومتری از بخش شمالی شهر مشهد، در ۲۵ کیلومتری از «چناران» و در روستایی به نام روستای چشمه گیلاس، قرار دارد که امروزه به عنوان یکی از نواحی تماشایی و باصفا در «جلگه توس»، به‌شمار می‌رود. این چشمه‌ تاریخی بیش از هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد و برخوردار از عمقی بین ۴ تا ۵ متر است. میزان آب‌دهی آن نیز ۲۳۰ لیتر در ثانیه است و کارشناسان آن را در گروه چشمه‌های کارستی (آهکی)، قرار داده اند.

تقدیر از پزشک متعهد
مشهد؛ آگهی  وارده – چند شب قبل، طفل 18 ماهه این جانب مرض سختی گرفته بود که در ساعت 10 شب به کلی امید من قطع شد و تقریباً جسد او را همان وقت شب به منزل آقای دکتر سامی راد برده و گفتم حال طفل من این است و پول هم همراهم نیست. به فوریت طفل را معاینه و آمپول هایی تزریق کرد ، بردم منزل، فردا هم مجدد نسخه دادند که به کلی مرض برطرف و بهبودی حاصل شدو فرزندم از مرگ نجات یافت. من عاجزم از سپاس گزاری از چنین انسان بزرگواری. خداوند اجر و مزد یک چنین اشخاص خیّر محترمی را خودش بدهد. محمدحسن طبسی.

اخبار نیشابور؛ آغاز احداث ساختمان اداره ثبت
نیشابور؛ خبرنگار خراسان – ساختمان اداره ثبت اسناد در خیابان امیرکبیر شروع شده است. از سوی دیگر، به گزارش خبرنگار خراسان ، آقای عدیلی بازرس اداره فرهنگ وارد نیشابور شده اند و در مسجد جامع سخنرانی خواهند کرد. همچنین، خبر  می رسد کمیسیون های خرید تریاک مشغول خرید هستند، ولی به واسطه نرسیدن پول کافی، مردم در مضیقه‌اند و هرگاه دولت پول کافی بدهد، مقدار زیادی تریاک جمع آوری خواهد شد.

 در طول تاریخ، شهر مشهد بارها در معرض قحطی، کمبود نان و خشکسالی بوده است. به‌طوری که تداوم بعضی از این قحطی‌ها موجب از بین رفتن تعدادی از مردم و کاهش جمعیت شده است. در دوره قاجارشرایط نامناسب بهداشتی و کمبود امکانات پزشکی به تشدید بیماری‌ها منجر می‌شود. تاسف‌بارتر این که در این دوره مشهد شاهد قحطی‌های پی در پی بوده است. از جمله؛ سال ۱۲۸۸ق. قحطی بزرگی در خراسان شکل گرفته است. یان اسمت کارمند کمیسیون تعیین مرزها از قول منابع موثقی نقل می‌کند: بروز قحطی موجب هلاکت بیست و چهار هزار نفر در مشهد و یک صدهزار نفر در تمام ایالت خراسان شد. تقریبا یک چهارم جمعیت مشهد در سال ۱۲۸۸ق/۱۲۵۰ش. براثر قحطی از بین رفته‌اند. همچنین در سال ۱۳۰۹ق. شیوع بیماری وبا در مشهد باعث کسادی بازار شد و هر روز حدود ۴۰ نفر به دلیل وبا از بین رفته‌اند.
فریادهای گرسنه‌ام گرسنه‌ام
در دوره حکومت نیرالدوله، شهر مشهد ناآرامی‌های زیادی را تجربه کرد. طبق گزارشی در سال ۱۳۲۱ق. قحطی نان در مشهد موجب شد تا برای ایجاد نظم در هر دکان خبازی یک نفر مسئول گذاشته شود. کنسول انگلیس هم در گزارشی کمبود نان در مشهد را موجب اغتشاش دانست. همین موضوع باعث شد تا حیدرخان عمواوغلی، گرانی نان در مشهد را دستاویز و اهالی را علیه حاکم تحریک کند. در آن ایام مردم به خیابان‌ها ریخته و فریاد «الجوع الجوع» (گرسنه‌ام گرسنه‌ام) و «مادرجان گرسنگی مرا کشت» سردادند.
اجنبی‌ها غذای مردم را دزدیدند
درجنگ جهانی  اول به رغم بی طرفی ایران نیروهای متخاصم از جنوب و شمال، ایران را اشغال کردند. حضور دول بیگانه موجب قحطی و کمبود کالاهای اساسی شد. شهر مشهد مقارن جنگ جهانی اول به واسطه کاهش نزولات جوی، حضور انگلیسی‌ها و روس‌ها با کمبود مواد غذایی مواجه می‌شود. اسلستین میسیونر آمریکایی در مشهد، در ۲۱ دسامبر۱۹۱۸ می‌نویسد: قحطی در این‌جا در حال گسترش است و هر روز جدی‌تر می‌شود. گندم اکنون پوندی شصت و پنج تومان است. مردم فقیر در این‌جا به شدت از نظر غذا در رنجند. ما شمار اندکی از آن‌ها را ظهر هر روز با پولی که برای این کار از سوی دوستان رسیده است اطعام می‌کنیم.
آن چه موجب تقویت جایگاه میسیون آمریکایی در مشهد شد و ریشه در تحولات سیاسی و طبیعی این دوران دارد؛ وقوع قحطی در سراسر کشور از جمله خراسان است. به رغم خشکسالی بسیار شدید محصولات کشاورزی از جمله گندم، نیروهای انگلیسی و روسی حاضر در ایران بدون توجه به شرایط موجود اقدام به خروج محصولات کشاورزی از کشورمان کردند. نیت آن‌ها تامین نیاز نیروهای جنگی‌شان در میدان‌های جنگ بود که این مسئله بیش از پیش بر شدت قحطی افزود.در این شرایط، میسیون آمریکایی در اقدامی به موقع با تکیه بر حمایت‌های مالی که در اختیار داشت و نیز جمع آوری کمک‌های دیگر از متمولین ایرانی و خارجی اطعام فقرا و مستمندان را در دستور کارش قرارداد.
در جنگ جهانی اول بیمارستان آمریکایی‌ها علاوه بر درمان به نیازمندان با دادن سوپ و نان کمک می‌کرد. دکتر جان الدر این موضوع را چنین تشریح کرده است: «هر روز به هر یک از نیازمندان یک سوپ با مقداری نان داده می‌شد. به تدریج بر تعداد محتاجان افزوده می‌گشت. یک موقع قریب به هزار نفر در محوطه بیمارستان آمریکایی غذا می‌خوردند. چندی بعد براثر کثرت مردم درمانده چون محوطه بیمارستان گنجایش آنان را نداشت، میسیون به اتفاق قنسولگری انگلیسی کاروان سرایی اجاره کرد، که در آن روزانه هزار و چهارصد نفر اطعام می‌شدند.» یکی از دلایل این کمک جذب مردم به مسیحیت بود.
به نقل از پایگاه خبری نمانامه

جواد نوائیان رودسری/خراسانیان در پیروزی انقلاب مشروطه نقشی ویژه داشته‌اند. برخلاف تصور برخی از مورخان، مبنی بر نپذیرفتن اولیه مشروطه در این سامان، مردم خراسان از مدت‌ها قبل از پیروزی نهضت مشروطیت، اعتراضات گسترده خود را علیه حکومت استبدادی قاجار، آغاز کرده بودند. دلیل عمده این تصور و باور اشتباه، درک نادرست از ماهیت قیام مردم ایران در صدر مشروطه و نیز، قیاس این امر با دیدگاه‌های غربگرایانه برخی منورالفکرها به جریان مشروطیت است. واقعیت آن است که مردم ایران، در قیام خود برای برانداختن استبداد، هدفی جز برقراری عدالت و مساوات را دنبال نمی‌کردند و آن چه به عنوان نظام مشروطه و ایجاد دستگاه‌های مرتبط با آن مطرح شد، عموماً رهاورد سفر از فرنگ برگشته‌هایی بود که بدون توجه به ساختارهای فرهنگی و اجتماعی ایران، در پی تحمیل ایده‌های فرنگی بودند. بی‌تردید، چنین رویکردی، باعث نادیده گرفته شدن خیزش مردم خطه خراسان علیه استبداد شده و به همین دلیل است که «مهدی ملک‌زاده»، خویشاوند «ملک‌الشعرای بهار»، در جلد دوم کتاب «تاریخ انقلاب مشروطیت ایران» ادعا می کند:«هیچ‌وقت خراسان در راه مشروطیت قدم مؤثر برنداشت و مشروطه‌خواهان حقیقی آن سامان، نفوذی نداشتند.»
2 دهه ایستادگی مردم خراسان
خراسان، دست‌کم از دو دهه پیش از پیروزی انقلاب مشروطه، محل وقوع قیام‌های متعدد علیه حکومت استبدادی و ستم جانکاه والیان منصوب قاجارها بود. قیام پنج‌ماهه مردم مشهد علیه «آصف‌الدوله شاهسون» یکی از این قیام‌هاست. رفتار او که فردی فزون‌خواه، فرصت‌طلب و بی‌توجه به خواست مردم و شعائر اسلامی بود، خشم مردم مشهد را برانگیخت و زمینه‌ساز قیام پنج ماهه سال 1263هـ.ش در این شهر شد. این قیام که از معدود قیام‌های مردمی دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه محسوب می‌شود، با عزل «آصف‌الدوله» به پایان رسید، اما نتیجه ای برای مردم نداشت و ظلم حاکمان مستبد بعدی، زمینه‌ساز خیزش‌های مردمی دیگری شد. مشهدی‌ها در جریان جنبش تنباکو نیز، قیام پنج روزه‌ای را علیه والی خراسان و نمایندگان کمپانی رژی، سازمان دهی کردند و مانع از اجرای قرارداد در شهرشان شدند. ستم حکام خودکامه‌ای همچون «مؤیدالدوله»، «رکن‌الدوله»، «نیرالدوله» و «حسام‌الدوله»، طی دوران 20 ساله پیش از پیروزی مشروطه، باعث بروز قیام‌های متعددی در مشهد شد. در این میان، قیام مردم مشهد در سال 1284 هـ.ش و به گلوله بسته شدن حرم مطهر امام رضا(ع)، نقشی مهم در برانگیختن مردم دیگر مناطق ایران برای مبارزه با استبداد و برانداختن آن داشت. رویدادهایی مانند فروش دختران روستایی معصوم شمال خراسان به اقوام مهاجم ماوراءالنهر، در عوض مالیات معوقه والدین شان، طی سال‌های 1283 و 1284 هـ.ش، مردم را خشمگین و شرایط عمومی خراسان را در آستانه انقلاب مشروطیت، به شدت ملتهب کرد.
 

[اللهم صل علی محمد و آله محمد] وَ اجْعَل سلامهَ قلوبنا فی ذِکْرِ عَظَمتکِ و فراغَ اَبدانِنا فی شُکر نِعْمَتک.

خدایا؛ سلامت دل‌های ما را در یاد عظمت خود قرار ده و آسایش تن و صحت بدن ما را به شکر نعمت و سپاس‌گزاری خود بدار.
دعای پنجم، صحیفه سجادیه
 

یکی از استادان اخلاق می گفت: مکرر مشاهده کردم که آقای بروجردی (ره) و امام خمینی (ره) هنگام خروج از حرم مطهر حضرت معصومه (علیها السلام)، برای رعایت ادب و احترام، چند قدم عقب عقب می آمدند و پشت به ضریح مطهر نمی کردند.
منبع: سیمای فرزانگان
 

مال از بهر آسایش عمر است نه عمر از بهر گرد کردن مال. عاقلی را پرسیدند نیک بخت کیست و بدبختی چیست ؟گفت: نیک بخت آن که خورد و کشت و بدبخت آن که مرد و هشت.
مکن نماز بر آن هیچ کس که هیچ نکرد
که عمر در سر تحصیل مال کرد و نخورد
بوستان سعدی، باب هشتم

یک هفته بعد از تاج گذاری، مردمی که به سلطنت احمدشاه دل بسته بودند شاید هنوز خبر نداشتند که جنگ در اروپا آغاز شده است و کمی بعد ایران در بطن جنگ جهانی خواهد بود که دامنه آن به پنج قاره جهان کشیده خواهد شد. گرچه حکومت ایران (که در آن زمان هنوز نام رسمی‌اش پرشیا بود) اعلام بی‌طرفی کرده بود اما این مانع نشد که سه امپراتوری آن زمان، بریتانیا، روسیه و عثمانی، ایران را اشغال کنند.
ژنرال سر پرسی سایکس در کتاب «پرشیا» می‌نویسد: «هیچ حکومتی برای الزامات و فداکاری‌هایی که جنگ جهانی تحمیل می کرد ناآماده‌تر از پرشیا نبود، هیچ حکومتی چنین ناتوانی‌ در محافظت از مرزها و اتباعش نشان نداد... پرشیا صدای چکمه مردان مسلح را در بسیاری از استان‌هایش شنید و از عجز مطلق دولتش در محافظت از بی طرفی‌ که از آن داد سخن می‌داد به شدت عذاب کشید».
کتاب «پرشیا»، اثر ژنرال سر پرسی سایکس
 

ذاکر: محمود کریمی
سال انتشار: 1397