به روایت تاریخ
تعداد بازدید : 75
15خرداد 1342 در مشهد چه گذشت؟
نویسنده : غلامرضا آذری خاکستر
حمله به مدرسه فیضیه توسط نیروهای سرکوبگر رژیم شاه در دوم فروردین 1342 موجب شد تا نهضت امام خمینی(ره) به دیگر شهرها گسترش یابد و جامعه رنگ و بوی مقابله با ظلم بگیرد.اما پس از واقعه هجوم وحشیانه ماموران این رژیم به مدرسه فیضیه، حوزه علمیه مشهد یکپارچه به اعتراض برخاست و عزای عمومی اعلام کرد و دروس حوزه تعطیل شد. آیت ا... سید محمدهادی میلانی از وعاظ خواست حقایق را برای مردم بازگو سازند و آیت ا... سید حسن قمی ازخطبا دعوت کرد سخنرانی های خود را به مسائل سیاسی و فیضیه اختصاص دهند.[1]
پس از آن، شهر مشهد در خرداد 1342شاهد تحولات سیاسی و حوادثی بود که در این نوشتار به بخشی از آنها پرداخته می شود.
دستگیریهای گسترده
خرداد ماه1342 مقارن با ماه محرم بود. حکومت پهلوی تلاش می کرد تا وعاظ در منابر، از شاه بدگویی نکنند و علیه اسرائیل حرفی گفته نشود. درششم خردادماه حضرت آیتا... خامنهای که یکی از چهرههای موثر انقلاب بود، طی سفری از تهران به بیرجند می رود و به افشاگری علیه حکومت پهلوی می پردازد. مشهد در التهاب به سر میبرد. با شروع محرم 1383ق./1342ش. امام خمینی (ره) در پیامی به علمای مشهد از آنها میخواهد تا از روز هفتم محرم در منابر روضه فیضیه را بخوانند و از روز نهم دسته های سینه زنی و هیئت ها، این برنامه هارا اجرا کنند.[2]
صدور اطلاعیه ها و اعلامیه های مختلف از طرف علمای مشهد در خردادماه 1342 موجب میشود تا ساواک مشهد حدود 15نفر از مخالفان حکومت را در مشهد دستگیر کند.[3]
در شب تاسوعا و عاشورا، اعتراضات در مشهد فزونی میگیرد و آیتا... سید حسن قمی در این دو شب سخنرانی های ضد حکومتی دارد.[4]
با دستگیری امام خمینی(ره) اوضاع مشهد متشنج گزارش شده است.
مشهد در شرایط فوق العاده
روز پانزدهم خرداد و همزمان با دستگیری امام خمینی(ره)، نظامیان با خودروهای مخصوص به خیابان های مشهد می آیند، تعداد زیادی ژاندارم در کوچه و برزن حرکت میکنند و تلاش در مهار شرایط دارند. در این روز، بازار تعطیل شده بود که خبر می رسد آیتا... قمی در مسجد گوهرشاد دستگیر و به تهران منتقل شده است. در ادامه تظاهراتی در محکومیت دستگیری وی برگزار و سرکوب می شود. بعد از آن عمده وعاظ و روحانیونی که در آن چند روز علیه دستگاه حکومتی سخنی رانده بودند، دستگیر می شوند. روز شانزدهم خرداد نیز آیت ا... میلانی در اعتراض به اقدامات حکومت، راهی تهران می شود. هواپیمای حامل وی را از میانه های راه آسمان بازگردانده بودند. شهر مشهد موقعیتی فوق العاده داشت و گفته میشد که زندان ها پر شدهاند. [5] گفته میشد پس از دستگیری آیتا... قمی در مسجد گوهرشاد چند روزی بسته بود و نماز جماعت تعطیل شد. اما از اتفاقات دیگری که در صبح 15 خرداد در مشهد به وقوع پیوست، حرکت جمعی از دانشجویان، دانش آموزان و طبقات مختلف مردم از مقابل کانون نشر حقایق اسلامی به سوی حرم مطهر برای سوگواری امام حسین(ع) در قالب صف های منظم و در سکوت بود. این اجتماع با سخنرانی محمد تقی شریعتی در صحن عتیق به پایان رسید.
منابع
[1]. مشهد در بامداد نهضت امام خمینی (ره). غلامرضا جلالی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 1378،ص153
[2]. مشهد در بامداد نهضت امام خمینی (ره)، ص161
[3] . تاریخ معاصر مشهد: پژوهشی پیرامون تاریخ تحولات سیاسی ـ اجتماعی مشهد از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی. یوسف متولی حقیقی. ج2. مشهد: شورای اسلامی شهر مشهد، مرکز پژوهشها. 1392، ص304
[4]. همان، ص303
[5] شرح اسم: زندگینامه آیتا... سید علی حسینی خامنهای (۱۳۵۷ش - ۱۳۱۸ش). هدایتا... بهبودی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، ۱۳۹۱، ص74