یادداشت
تعداد بازدید : 31
احیای کشف رود؛ تلاشی برای بهبود بافت حاشیهای شهر
نویسنده : حسین علی میرزایی دبیر کارگروه نجات کشف رود
رودخانه ها از حیاتی ترین منابع آبی برای استفاده در امور کشاورزی، شرب و صنعت به شمار می آیند. امروزه با توجه به تاثیر فعالیت های انسانی بر کیفیت آب و قوانین زیست محیطی و مسائلی که در ارتباط با آلودگی آب به وجود آمده است، لزوم توجه به احیای رودخانه ها، روشن شده است.
در این راستا توجه به اتخاذ سیاستهای مدیریت پایدار منابع آبی که محور اصلی آن تامین آب سالم و با کیفیت مطلوب برای انواع مصرف است، بسیار حیاتی و مهم جلوه میکند.
حوزه آبریز کشف رود هم از این قاعده مستثنا نیست. این رودخانه در گذشته ای نه چندان دور جزو منابع پر آب و دائمی دشت مشهد به شمار میآمده است اما همین ظرفیت بلای جان آن شد و در خلاء بعضی نظارتها و دوراندیشیها، صنایعی در حاشیه آن شکل گرفت که با استاندارد منطقه همخوانی نداشته و به تخلیه پساب خود به بدنه این رودخانه اقدام می کردند. در ادامه به علت بهره برداری بی رویه از منابع آبی زیرزمینی و حفر چاه های عمیق متعدد در سراسر دشت مشهد، سطح آب زیرزمینی به شدت افت کرد و این امر به خشک شدن رودخانه کشف رود انجامید. طرحهای متعددی برای نجات این رودخانه اساطیری به مرحله اجرا درآمدند که هر کدام به دلایلی ناکام ماندند. در نهایت شکل گیری یک عزم همهجانبه برای آزادسازی اراضی حریم و بستر آن، به برچیده شدن آلودگیها در بخشهای زیادی از این منطقه منجر شد و این رودخانه را در مسیر یک تجربه جدید، یعنی «احیا» و «بازیابی» ارزشهای آن قرار داد.
کشف رود یکی از بزرگ ترین طرح های ملی کشورمان در حوزه آبی است که پتانسیل خوبی برای گردشگری در حاشیه شهر ایجاد میکند. این طرح تا به امروز پیشرفت خوبی را تجربه کرده است و امید میرود با مشارکت دستگاههای مختلف، بتوان از آن یک بستر تحول ایجاد کرد.
حقیقت آن است که کارگروه نجات کشف رود از زمان کلید خوردن طرح احیا، با کمترین منابع برای تامین بیشترین دستاورد تلاش کرده است. در این میان قولهای زیادی برای کمک به این طرح داده شد اما بسیاری از آنها رنگ عمل به خود نگرفتند.
این همه در حالی است که اگر برای نجات کشف رود، تزریق اعتبار انجام گیرد؛ برنامه احیای کامل آن ظرف مدت 3 سال اجرایی می شود و شاهد جاری شدن آب با کیفیت در رودخانه خواهیم بود اما متاسفانه به رغم تصویب کمک ۱۶۰ میلیارد تومانی دولت برای احیای آن، همچنان در این بخش با مشکلاتی جدی روبه رو هستیم. البته به تازگی صحبتهایی درباره اختصاص اعتبار مطرح شده که در انتظار اجرایی شدن آنها هستیم.
در شرایط فعلی برای نجات کشف رود از تخلیه فاضلاب، تصمیمی مبنی بر تخلیه موقت فاضلاب ها تا احداث تصفیه خانه در منطقه اولنگ در کارگروه نجات کشف رود اتخاذ شده است اما متاسفانه تاکنون به دلیل فقدان اعتبار احداث تصفیه خانه به تعویق افتاده، با این حال پیگیری هایی با محوریت شرکت آب و فاضلاب استان به منظور احداث تصفیه خانه انجام گرفته و مقرر شده است در شرایط فعلی فاضلاب ها در انتهای منطقه اولنگ تخلیه شود و بر این روند نظارتی ویژه انجام گیرد. حال اگر همین اقدام نیز صورت نمی گرفت، وضعیت کشف رود به مراتب بدتر از وضعیت فعلی میشد.
در عین حال باور داریم که پیشرفت امور در روند ساماندهی کشفرود متاثر از همگرایی نهادها و سازمانهای دستاندرکار بوده است و همین امر، الگوی خوبی را به دست میدهد که هر جا همصدایی و همراهی باشد، گرهها با سهولت بیشتری گشوده خواهد شد.
در حال حاضر تصمیمات نهایی در قالب مطالعات جامع کشف رود با محوریت شرکت آب منطقه ای و همچنین با نظارت استانداری و همکاری نهادها و سازمان های ذی ربط همچون محیط زیست، جهاد کشاورزی، شرکت شهرکهای صنعتی و ... انجام گرفته است و تنها مشکل در شرایط فعلی نبود منابع اعتباری میباشد.
البته علی رغم کمبود اعتبار، شرکت آب منطقه ای و دیگر دستگاه ها از محل هزینههای جاری، برای بهبود شرایط این رودخانه گام برداشته اند. در حال حاضر مقدمات احیای رودخانه انجام گرفته اما تاکنون هیچ اعتباری حاصل نشده است.
اما یکی دیگر از دستاوردهای مهم در روند احیای کشفرود، بهرهمندی از توان مردم و حمایت و مشارکت آنها بوده است. خوشبختانه از همان مرحله آغازین احیای رودخانه کشف رود، سازمان های مردم نهاد همراهی لازم را با این اقدام به عمل آورده اند و از حمایت های معنوی خود نیز در این زمینه دریغ نکردند. این همراهی برای طرحی کلان که با حداقل اعتبار در حال انجام بود، بسیار موثر و ارزشمند واقع شد. متاسفانه تا پیش از آن عدهای از متخلفان حقوق اجتماعی مردم را در این منطقه نادیده میگرفتند و از این رودخانه که یک منبع حیاتی مهم است، با برداشتهای بیرویه یا تخلیه فاضلاب، سوء استفاده می کردند.
در پایان باید تاکید کرد؛ احیای کشف رود یک طرح بزرگ ملی است که گام به گام در حال پیشرفت است. اگر این رودخانه، با همراهی مردم و دستگاهها، نجات پیدا کند، اقدامی بنیادین برای بهبود بافت حاشیه شهر و به تبع آن شهر انجام گرفته است. نظر به این شرایط، امید می رود مسئولان و متولیان امر در بدنه دولت، توجه بیشتری را به این طرح مبذول دارند تا ماهها تلاش و مبارزه هدفمند برای نجات یک منبع ارزشمند آبی، به ثمر بنشیند.