گزارشی از تخریب اثر تاریخی ثبت شده ملی در فیروزه
تعداد بازدید : 56
غبار فراموشی بر چهره کاروان سرای«شوریاب»
شیخ زاده-هر از گاهی خبر سرقت آثار تاریخی در گوشه ای از کشورمان به گوش میرسد و دل علاقه مندان به تاریخ و دلسوزان میراث ماندگار و فرهنگی کشور از شنیدن این اخبار سخت می رنجد و سوالات زیادی درباره وقوع چنین اتفاقات دلخراشی در ذهن هر مخاطبی ایجاد می شود. بی سر و سامانی و رفت و آمد های سارقان و اراذل و اوباش و تخریب یک بنای تاریخی در استان خراسان رضوی ما را برآن داشت تا از حال ناخوش یک اثر تاریخی در استان خراسان رضوی سخن بگوییم.
کاروان سرای «شوریاب» اثری است که در هشتم مردادماه 81 به شماره 5901 به عنوان اثر فرهنگی تاریخی در فهرست آثار ملی کشورمان ثبت شد و به گواه هنرشناسان و استادان معماری ، یکی از بناهای منحصر به فرد در معماری کاروان سراها و رباط های کشور است. اما این اثر تاریخی بیش از یک دهه است که بر اثر کم لطفی مسئولان به حال خود رها شده است. چرا که در این مدت این اثر تاریخی هیچ نگهبانی نداشت و اهالی این روستا نیز خبر از سرقت کتیبه ها و آجرهای تاریخی می دهند و حتی معتقدند که جولانگاه اراذل و اوباش هم شده است. اکنون چرا یک اثر تاریخی که ثبت ملی هم شده است ، محل گذر دام ،سگ های ولگرد و محل تجمع معتادان میشود و همچنین انسان هایی به امید یافتن شیئی ارزشمند و تاریخی به حفر و خراب کردن این اثر تاریخی می پردازند؟
روستای «شوریاب» در فاصله 27 کیلومتری جنوب غرب شهر فیروزه واقع شده است . روستایی درحاشـیه جاده جدید نیشابور به سبزوار و به فاصله 8 کیلومتری از جاده اصلی درسمت راست قرار گرفــته اســـــت.این روستا بر اساس آخرین سرشماری 134 خانوارجمعیت دارد و پیشه اکثر مردم آن کشاورزی ، دامداری و باغ داری است و آب کشاورزی نیز از قنات تامین می شود.
سرقت کتیبه ها
«حیدر شوریابی» رئیس شورای اسلامی این روستا درباره سرقت کتیبه ها از این کاروان سرا می گوید:چند مرتبه درباره ترمیم و نگهداری این بنای تاریخی با مدیران میراث فرهنگی ، فرماندار قدیم و مسئولان مربوطه نامه نگاری کرده و بارها گفته ایم که تمام مردم و جوانان روستا آماده اند با شما در مرمت و بازسازی این بنا کمک و همکاری کنند ولی متاسفانه هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده است!
وی می افزاید: چندین بار کتیبه های زیبا و ارزشمند و قیمتی این بنای تاریخی هدف سرقت سارقان قرار گرفته است.البته برخی از این کتیبه ها را از سارقان باز پس گرفته و تحویل میراث فرهنگی و گردشگری داده ایم. ولی آن ها به جای مرمت ، حفظ و نگهداری، این کتیبه ها را در انبار آثار تاریخی نیشابور نگه می دارند و الان ما از سرنوشت این کتیبه ها بی خبریم. رضا شوریابی نایب رئیس شورای روستای شوریاب نیز به سفر یک گردشگر روسی به این روستا اشاره می کند و می افزاید:یکی از گردشگر های روسی پس از مشاهده کاروان سرای شوریاب خیلی ناراحت شد و می پرسید که چرا این اثر تاریخی این گونه نگهداری می شود؟
«حیدر شوریابی» خاطر نشان کرد:بارها به مسئولان میراث فرهنگی گفته ایم که اگر تصمیمی برای حفظ و نگهداری این اثر ندارید، برای جلوگیری از ریزش ،تخریب و آسیب زدن به مردم، اجازه بدهند تا این اثر را کامل تخریب کنیم زیرا براثر بی توجهی به این اثر تاریخی زیر پایه های دیوارها خالی شده و هر لحظه احتمال تخریب و سقوط آن وجود دارد.
آتش زدن در بزرگ کاروان سرا
نرگس شوریابی دهیار این روستا هم از رسیدگی نکردن مسئولان به این بنای تاریخی گلایه دارد و با بیان این که چند خطر این بنای تاریخی را تهدید می کند ، می گوید: سیل و بارندگی های زیادی در این منطقه اتفاق می افتد.این در حالی است که در بیشتر مواقع سیل به داخل کاروان سرا نفوذ و پایه های این بنای تاریخی را تخریب کرده است. این بنا اکنون محل بازی بچه ها و کودکان شده است. ضمن این که برای خود بچه ها نیز خطر آفرین است. وی در خصوص در قدیمی و بزرگ کاروان سرا می گوید: این در سال ها در کنار آسیاب قدیمی روستا قرار داشت که متاسفانه به خاطر بی توجهی مسئولان، چند جوان این در بزرگ تاریخی را آتش زدند و چوب این در قدیمی زغال قلیان آن ها شد که الان هیچ اثری جز تلی از خاکستر از این در قدیمی باقی نیست!
داستان غصه دار سرقت
بخشدار سابق طاغنکوه فیروزه نیز درباره سرقت کتیبه ها به خراسان می گوید: متاسفانه تعدادی از کتیبه های سنگی این کاروان سرا در سال های اخیر سرقت شده است و امروزه نیز هر از گاهی خبرهایی از سرقت ، تخریب و حفاری های غیر مجاز در این کاروان سرا شنیده می شود.«علی تابش» که بومی این منطقه است تصریح کرد: این بنای مهم و اثر تاریخی که می تواند باعث جذب گردشگران و تاریخ نگاران و تاریخدان ها و هنرمندان این سرزمین و رونق این منطقه شود به تدریج به تلی از خاک تبدیل می شود.وی افزود : موضوع مرمت و بازسازی این بنای تاریخی از ابتدای استقلال شهرستان فیروزه هر سال مطرح می شد و حتی در جلسات متعدد با حضور مسئولان میراث فرهنگی به بحث و گفت و گو گذاشته شده است که همیشه نبود یا تخصیص نیافتن اعتبار پاسخ مسئولان مربوط بوده است.
سفر ناصرالدین شاه قاجار به شوریاب
مدیر میراث فرهنگی فیروزه نیز درباره سابقه تاریخی کاروان سرای شوریاب به خراسان میگوید:براساس مستندات تاریخی موجود ، بنای این کاروان سرا به دستور حاج میرزا "رضا موتمن الســـلطنه" که ملقب به مستشارالملک بوده احداث شده است. این بنای عظیم با ایوان های پیرامون حیاط در دو طبقه ساخته شده ودارای حجره های شاه نشین و... است. در سمت شرق وغرب سه ایوان دو طــــبقه وجود دارد و در کنار هر ایوان دو غرفه و در هر یک از دو طرف ایوان های شرقی وغربی ، شـش حـــجره ساخته شده است. ابراهیم نیا می گوید: روزی ناصر الدین شاه قاجار نیز از روستای شوریاب عبور کرده و در کاروان سرای زیبایی که آن دوره در دل روستا خودنمایی می کرد، چند ساعتی به استراحت پرداخته است که مستندات حضور این شاه قاجار نیز در موزه میراث فرهنگی خراسان رضوی موجود است .
یک میلیارد تومان اعتبار
وی درباره قدمت این کاروان سرا می گوید: کاروان سرای بــزرگ شوریاب که هنوز بعد از گذشت سال ها زیبایی و شکوه خود را حفظ کرده است در دوره قاجار احداث شده که جزو بناهای منحصربه فرد و زیبای دوره قاجار محسوب می شود که در این باره جمله زیبایی به خط نستعلیق برروی یکی از کتیبه ها و همچنین چند بیت شعر نیز در مدح ناصر الدین شاه حک شده است.مدیر میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان فیروزه می افزاید: بخشی از این بنای تاریخی سال 82 توسط سازمان میـراث فرهنگی مرمت شده است ولی در طی این سال ها به خاطر تخصیص نیافتن اعتبار هیچ مرمتی صورت نگرفته است.به هر حال برای تعمیر ، نگهداری و بازسازی این بنای تاریخی بودجه و ردیف مشخصی وجود ندارد.البته با حضور فرماندار جدید شهرستان فیروزه امسال برای شروع تعمیر ، نگهداری و بازسازی بنا از محل اعتبارات شهرستانی، اعتباری برای این بنا اختصاص یافته است.وی درباره کتیبه ها می گوید:برای جلوگیری از سرقت کتیبه های ارزشمند و نفیس، تعدادی از آن ها توسط میراث فرهنگی نیشابور از بنا جدا شده است و در موزه رباط نیشابور نگهداری می شود. وی خاطر نشان کرد:مرمت کامل این بنا نیاز به تخصیص اعتبار بسیار زیادی دارد که براساس برآوردهای اولیه شاید اعتباری حدود یک میلیارد تومان نیاز باشد.وی درباره در بزرگ کاروان سرا اظهار کرد: در بزرگ بنای کاروان سرا در ایام قدیم نزد آسیابان روستا به امانت گذاشته شده بود که آسیابان در دهه 80 فوت می کند که بعد ها بر اساس شنیده ها این در توسط برخی از جوان ها از بین می رود.
قول مدیر کل دفتر روستایی استانداری
فرماندار فیروزه نیز درباره این کاروان سرا به خراسان می گوید:بیش از یک دهه است که هیچ اقدامی در خصوص مرمت کاروان سرای شوریاب انجام نشده است.البته امسال برای اولین بار با همکاری میراث فرهنگی و گردشگری مبلغ 25 میلیون ریال اعتبار برای آغاز مرمت این بنای تاریخی اختصاص داده ایم که ان شاءا... پس از تخصیص، کار مرمت و نگهداری آن را آغاز خواهیم کرد. صالحی با بیان این که به تازگی مدیر کل دفتر روستایی استانداری نیز از این بنا بازدیدی داشته و برای بازسازی آن قول های مساعدی داده است ، افزود: در کارگروه گردشگری ومیراث فرهنگی شهرستان نیز در خصوص بازسازی ومرمت این بنای تاریخی چندین جلسه بحث و گفت وگو شده است که امیدواریم با تخصیص اعتباری ویژه در سال آینده کار بازسازی این بنا به صورت خاص در دستور کار قرار گیرد.